• foto02.jpg
  • foto01.jpg

springinhetwater

5-detail-1747-regeling-barriergeld

6-1767-detailkaart-halse-barrier

7-1750-galg-op-Hal

 

Deze periode is van groot belang geweest voor de ontwikkeling van Hal. Men besloot namelijk op 3 februari 1741 een kaarsrechte steenweg aan te leggen van Den Bosch richting Luik. Totale kosten bedroegen 400.000 guldens en dit bedrag werd bijeengebracht door rijke burgers en kooplieden.

Op Hal kocht het stadsbestuur van Den Bosch in 1742 het vervallen huis van Antonie Ooms voor het enorme bedrag van 1400 guldens. Voor Ooms, die weduwnaar was en kinderen had, was het bod zo gunstig dat hij als voogd van de kinderen toestemming moest vragen om te mogen verkopen. De schepenen gingen akkoord met de verkoop. Na sloop van het oude huis, bouwde men hier het huis "De Halse Barrier". Dit huis bleef eigendom van de gemeente Den Bosch maar werd verpacht aan een tolheffer. Dit was het eerste barrierhuis aan de nieuwe steenweg, na voltooiing van de weg tot Best in 1745 verschenen er meer tolhuizen.

Na enige tijd ontstonden toch enige problemen bij Hal. Er lag vanouds een brug bij Hal die door de gemeente Den Bosch niet als haar eigendom werd beschouwd. De brug behoorde toe aan de heer van Boxtel. Het intensieve gebruik van de steenweg verzwakte de brug echter en in 1750 moest de Heer van Boxtel de brug laten opknappen. Den Bosch verplichtte de heer van Boxtel om een zwaardere brug aan te leggen over de Essche Stroom opdat deze beterbestand zou zin tegen het toegenomen verkeer. Nadien zou de stad Den Bosch het onderhoud van de nieuwe brug verzorgen.

Aan het einde van de 18e eeuw (na het opheffen van de Heerlijke rechten) ging men ook over tot ontginning van gronden nabij De Halse Barrier voor de bouw van een papierfabriek. Enkele boerderijen op Hal dateren ook uit die tijd. Boxtel ging zich namelijk steeds meer toeleggen op nijverheid en papier was daarin een belangrijke activiteit.

kaart-gemeente-Boxtel

Bovenstaande kaart is gemaakt aan de hand van de landschapszoneringskaart van Past2Present (Raap, 2005). Deze kaart geeft een goed beeld van de verschillende typen landschappen in gemeente Boxtel. De landschapstypen zijn vaak een goede indicatie voor het landschap in vroegere eeuwen. Bij de Halse Barrier zien we dus een beekdalbodem en latere ontginning tot bos, precies zoals we nu kennen.

Rond Hal lagen enkele grote pachtboerderijen die eigendom waren van inwoners van Den Bosch. Een hoeve was eigendom van Peter van den Broek. Na aanleg van de Steenweg, kocht de heer Gijssels de hoeve. In 1764 verkochten de erfgenamen van juffrouw Anna Elisabeth Doncquers de hoeve aan Hendricus van Oirschot uit Den Bosch. Op de hoeve rustte zowel een cijns van de heer van Boxtel als een cijns van de heer van Sint-Michielsgestel. In 1773 verkocht Hendrik van Oirschot "het Teulhuijs, Stallinge en hoff" aan Francis van Rooij uit Sint-Michielsgestel. Diens familie bezat de boerderij nog in 1810.

Een andere hoeve op Hal was omstreeks 1700 eigendom van advocaat Victor van Beugem uit Den Bosch. De hoeve was achtereenvolgens van de Bosschenaren Doncquers, De Graffenriedt de St Jean, Gerbade en tenslotte in 1810 Engelbert de Gijzelaar. De boerderij werd in 1770 beschreven als "een hoeve lands bestaande ineen huijsing, stalling, schuur, schop, bakhuijs en hoff ter plaetse genaamt Hal ontrent de tweede bariere bij de kiviet aldaar".

Tegenover de barrier lag een hoeve waaraan vanouds een uitspanning verbonden was, die aanvankelijk "de kiviet" en later "de zwaan" heette. De hoeve was achtereenvolgens eigendom van de volgende Bosschenaren: De Bije, Verster, de Balbain, Blonket en Van den Biggelaar. Vanuit de hoeve liep een eikenlaan naar de steenweg van Den Bosch. In 1810 was de hoeve eigendom van Maria Anna, Johanna, Petronella en Hendrikus van den Biggelaar.

Hal speelde in die tijd ook een belangrijke rol in de rechtspraak van Boxtel, althans de uitvoering van straffen. In die tijd spraken de schepenen nog steeds recht in Boxtel en zij hadden ook het recht om de doodsstraf uit te spreken. Dit gebeurde vaak uit praktische overwegingen, immers een gevangene moest worden bewaakt en gevoed. Zo ook bij een zekere Adriaan Santegoets die werd opgepakt en gevangen gezet. Hij wist echter te ontsnappen maar door ene klopjacht van de "drossaard" werd hij alsnog gearresteerd. Drossaard Bowier besloot ene volgende ontsnapping te voorkomen en liet Santegoeds ophangen aan de galg. Dit gebeurde in die tijd veelal nadat iemand was gewurgd. De galg van de gemeente Boxtel stond op de heide van de Halse Barrier, op een plek gelegen bij de huidige grens van Landgoed De Halse Barrier en Het Wilhelminapark tegen de grens Boxtel-Sint-Michielsgestel.